nr2 • 2021 • Onuitputtelijk
36e jaargang nr. 2 (november 2021)
thema: Maria: icoon van genade
Nick de Graaf
Onuitputtelijk
Genesis 24
Het verhaal van Genesis 24 heeft iets ongemakkelijks. Is een vrouw alleen bedoeld om echtgenote en moeder te zijn? Abrahams knecht gaat immers op zoek naar een vrouw voor Isaak. Gewoon om de voortgang van Abrahams nageslacht veilig te stellen. De knecht legt de hand op de grens van Abrahams onderlichaam en bovenbeen. De plek waar nageslacht verwekt wordt. Ook de plaats trouwens van de besnijdenis.
Op het spel staat in Genesis 24 de toekomst van Abrahams nageslacht. Niet alleen hier, maar ook in de voorgaande hoofdstukken is dit voelbaar. Bij Sara die onvruchtbaar leek. Later bij het offer van Isaak, toen Abrahams gehoorzaamheid en vertrouwen werden getest. Nu is Sara overleden. Isaak is nog vrijgezel. Het verbond zal via hem verder moeten. Zonder vrouw is dat onmogelijk.
Bij de put
De knecht gaat op pad en komt bij een put. Hij bidt tot God en vindt daar de geschikte kandidaat: een jong en knap meisje. Ze is maagd. De knecht drinkt uit haar kruik. Ze biedt aan ook de tien dorstige kamelen water te geven. Dat betekent voor haar heen en weer te lopen naar de bron. Afdalen en weer opklimmen. Tien kamelen die hard gewerkt hebben voorzien van water; op z’n minst geen sinecure. Tien kamelen drinken al gauw een kuub water samen. Zo put zij bij het vallen van de dag. Als de kamelen genoeg hebben gaat de knecht met haar mee naar het ouderlijk huis. Hij vertelt over zijn missie: “Ik zoek een vrouw voor Isaak”. Deze jonge vrouw, die onuitputtelijk van bron naar kameel, van kameel naar bron ging, zíj is de vrouw die voor de zoon van zijn meester bestemd is. Daarvan is de knecht overtuigd.
Eengeestes
Dit verhaal heeft wat weg van de kinderbruidjes, die na de zomer niet meer terugkeren in ons land. In het land van afkomst zijn ze uitgehuwelijkt. Is dit wat met Rebekka gaat gebeuren? Is zij alleen bedoeld om een man te plezieren en een kind ter wereld te brengen? In Rebekka zie ik niet alleen een jong meisje, maar ook een fascinerende vrouw. Zij wordt niet uitgehuwelijkt. Ze krijgt zelf de keuze om mee te gaan met Abrahams knecht, om vrouw van Isaak te worden. Als de knecht zijn verhaal gedaan heeft en de kostbaarheden zijn uitgewisseld vragen haar broer en moeder aan Rebekka: ‘Wil je met deze man meegaan?’ Ja’, antwoordde ze. Ze is geen kinderbruidje, maar een zelfbewuste vrouw met haar eigen mening.
Rebekka doet mij ergens denken aan Maria. Beiden zijn jong en maagd en worden ingeschakeld door God. Rebekka leste de dorst van de knecht en de kamelen. Maria pushte Jezus in Kana om mensen te drinken te geven. Door Rebekka heen kon de zoon en dé Zoon geboren worden. Maria is de moeder van Jezus. Rebekka lijkt eenzelfde soort geest te hebben als Maria… Het heilsplan van God wordt door hen beiden heen verwerkelijkt. Jezus, de zoon van Maria én van Rebekka.
Als de Geest
Over Genesis 24 preekte ik op een avondmaalszondag in mijn eigen gemeente. Samen met mijn collega volg ik op de ochtenddiensten het rooster van de kindernevendienstmethode ‘Vertel het maar!’ De aangereikte tekst bracht in mij een enerverend hermeneutisch proces opgang. Waar ligt de verbinding tussen dit verhaal en de gang door de eredienst met de viering van het avondmaal? Mij hielp de liturgie van de avondmaalsviering om een extra dimensie in deze tekst van Genesis te ontdekken. Het begon bij de mogelijke betekenis van de naam ‘Rebekka’: ‘verbinding’, ’band’. Zij functioneert als verbinding tussen de put en de waterbehoevende schepsels. Door haar ‘jawoord’ ontstaat een nieuwe schakel in Abrahams familie. Zij is de missing link.
Het avondmaalsformulier bracht mij verder: ‘opdat wij [de gemeente] door die Geest (die in Christus als het hoofd en in ons als zijn lidmaten woont) met Hem [Christus] waarachtige gemeenschap zouden hebben, en aan al zijn goederen, het eeuwige leven, de gerechtigheid en heerlijkheid deelachtig worden.’ Dit is wat door Rebekka heen zichtbaar wordt. In haar zie ik wat het is als de Geest in je aan het werk is. De Geest die verbindt aan Christus, die Zichzelf weer ‘het water des levens’ noemt. Waar Maria volgens Arnold Huijgen ons doet denken aan Christus, brengt Rebekka mij bij de volheid van de Geest. Die Geest die ons uiteindelijk altijd weer met Christus verbindt. Rebekka als gestalte van de Geest, dat is bij het putten van het water duidelijk te zien.
Rebekka gaat met de karavaan mee op reis door de woestijn. In de verte ziet zij een man lopen. De jonge vrouw gaat van haar kameel af en sluiert zich. Isaak is het namelijk die in het veld loopt. Hij treurt daar om zijn moeder. Dan gaat de verteller snel en sluit af met: ‘Toen bracht Isaak haar in de tent van zijn moeder Sara. En hij nam Rebekka en zij werd hem tot vrouw en hij had haar lief. Zo vond Isaak troost na de dood van zijn moeder.’ Hij wordt getroost. Rebekka, zijn vrouw, is voor Isaak een trooster. Zou het te ver gaan om hierbij te denken aan Pinksteren? De Geest nam Christus aardse plaats in om te verbinden met Christus in de hemel. De Geest wordt trooster genoemd. Rebekka, het meisje dat bij bron putte, geeft Isaak troost. Zij verbindt hem als een trooster met Christus.
Uitgeput
Van Augustinus leer ik om de Schrift te lezen met de sleutels ‘teken’ (signum) en ‘zaak’ (res). Rebekka kan ik niet anders zien als een teken van Gods zorg voor mensen die dorst hebben en troost nodig hebben. In het Nieuwe Testament is dat vooral het werk van Gods Geest. Als ik aan Rebekka denk, dan zie ik Gods liefde stromen. Het brengt mij bij het gezang ‘Stroom, o Heil’ge Geest, terneder/ op het uitgedroogde land’. Te midden van de woestijn, waar knecht, kamelen en Isaak lopen, stroomt de Geest. Isaak treurt uitgeput bij de put van Lachai Roi. Rebekka deelt onuitputtelijk troost uit. Die twee, ze passen echt bij elkaar. Het was liefde, onuitputtelijk.
Rebekka, zij is een voorbeeld van de volheid van de Geest. In haar zie ik iets weerspiegeld worden van wat Psalm 23 zegt: ‘Mijn beker vloeit over.’ Van haar overvloed deelt Rebekka uit. Zij geeft dat uitgeputte schepsels niets tekortkomen. Zij brengt hen bij het water en de bron des levens. Voor Isaak, de kamelen en de knecht geldt een variatie op Joost van den Vondels Psalm 23: ‘Zij drenkt mijn ziel in koele bronne en beke’. Dat water is Christus.
N.H. de Graaf MA is sinds april 2021 predikant (PKN) van de Hervormde Gemeente Den Ham (Ov.).
Mailadres:
- Hits: 769