31e jaargang nr. 3 (jan. 2017)
thema: Het is begonnen met Luther. 500 jaar Reformatie
F. Houweling
Column
Katholieker dan de paus
In het hart van het dorp waar ik geboren ben, staat de dorpskerk. Zevenentwintig jaar geleden werd ik daar gedoopt. Het eeuwenoude gebouw heeft de vorm van een kruis en wordt omringd door een kerkring. We zongen er prachtige psalmen op hele noten. Kohlbrugge kwam geregeld langs in de preek. De dominees droegen mooie zwarte toga’s.
Op de basisschool kregen we Vaderlandse Geschiedenis én Kerkgeschiedenis. Willem van Oranje was een held. Maarten Luther en Johannes Calvijn de vaders van onze kerk.
Er waren ook schaduwkanten. De kerkfusie van 2004 veroorzaakte in onze gemeente splitsing: de dorpskerk werd ingewisseld voor het dorpshuis. Enkele jaren later vertrok ik van het Zuid-Hollandse eiland naar Rotterdam. Inmiddels heb ik meer gezien van kerkelijk Nederland. Dominees en kerkenraden zijn driftig op zoek. Hoe geven we het geloof door aan een volgende generatie?
De antwoorden zijn wisselend. Maar vrijwel overal kijkt men over grenzen heen. Allerlei vormen worden met elkaar gemixt. Theologie komt steeds vaker uit Groot-Brittannië, of van over de oceaan. Kerkliedjes ook, al kan Biddinghuizen of Taizé net zo goed. De zwarte toga krijgt kleurige stola’s of wordt ingewisseld voor een maatpak. De nieuwe helden zijn gekleurde presidenten uit de VS en bisschoppen uit Afrika of Engeland. De veertigdagentijd krijgt meer aandacht, de Kerstnacht wordt gezien als een missionaire kans.
Zelf heb ik ook over grenzen gekeken. De Anglicaanse evensong en katholieke mis behoorden tot mijn favorieten. Ik ben niet de enige. Een groeiend aantal protestanten is katholieker dan de paus. Bij anderen maakt het karakter van paus Franciscus een hoop los. EO-presentator Andries Knevel schrok zo van zichzelf, dat hij er een documentaire over maakte. Het Nederlands Dagblad staat vol Vaticaan-verhalen van de katholieke theoloog Hendro Munsterman. Mijn Dag6-collega Femmeke bezocht de katholieke wereldjongerendagen als protestant mét bewondering voor de Paus. Ik vind het prachtig. Maar met alleen de ‘oecumene van het hart’ komen we er niet. Serieuze oecumene vraagt juist om verworteling in je eigen traditie.
De Protestantse Kerk in Nederland heeft meer diversiteit in huis dan de bekende hokjes van Gereformeerde Bond tot vrijzinnig. De kerkorde kent twee tradities: behalve de gereformeerde, ook de lutherse. Die traditie is wel eens een beetje ondergesneeuwd. Niet gek ook, zoveel lutherse gemeentes zijn er niet. Het is wel een traditie die ik ben gaan waarderen. In Nederland wellicht wat klein, en soms wat vergrijsd. Op Europees niveau telt het mee: driemaal groter dan het calvinisme.
Met de lutheranen heeft de PKN een wereldkerk in huis. De president van de Lutherse Wereldfederatie, bisschop Munib A. Younan, kwam als Palestijns vluchteling met de kerk in aanraking. Samen met paus Franciscus herdacht hij onlangs in Zweden de reformatie. De oecumene tussen katholieken en protestanten verloopt allereerst via de lutheranen. Deze spilfunctie is niet vreemd. Lutherse kerken zijn voluit protestants, maar putten ook volop uit de brede katholieke traditie van alle eeuwen.
Luther leert mij steeds met twee woorden spreken: vrijheid heeft twee kanten: vrij van alles en iedereen – maar ook ten dienste van je naaste. Wet én evangelie. Het rijk van God én de wereld. Brood en wijn ontvangen in het Avondmaal, is Christus zelf ontvangen. Moeilijke bijbelteksten kunnen we laten rusten, want Christus is het centrum van de Schrift. De vrolijke ruil zorgt voor een vrolijke kerk. En Bach? Bach mag de maat der engelen slaan. De rechtvaardiging door het geloof is de enige beat die klinkt.
Luthers worden hoeft niet. Dankzij de PKN zijn we het allemaal al een beetje. Het kan echter geen kwaad om die lutherse bril een keer op te zetten. Kom maar op met die oecumene!
Freek Houweling is masterstudent Theologie & Media (VU Amsterdam) en Online marketeer & samensteller bij Dag6. Mailadres:
- Hits: 4545