39e jaargang nr.  6 (november 2025)
thema: Neocalvinisme. Een (her)levende traditie

Daniël Maassen van den Brink
Redactief

Op de vraag wat het neocalvinisme precies is, denk ik zomaar aan kerkgenootschappen of christenen met een calvinistisch gereformeerde achtergrond. Soms beroepen zij zich al te snel op Johannes Calvijn en zijn ‘reformatorische’ theologie, terwijl Calvijn zelf soms een andere visie had, of over bepaalde dogmatische thema’s klaarblijkelijk genuanceerder dacht dan menigeen zou denken. Maar hoewel dit soort – noem het: gestolde – theologie zich genoeg voordoet, had het neocalvinisme uit het einde van de negentiende en begin van de twintigste eeuw juist voor ogen om de gereformeerde theologie weer bij de tijd te brengen (zeg: vloeiend te maken).
Inhoudelijk is het gedachtegoed van het neocalvinisme diep doordrongen van het besef dat Gods heil te maken heeft met het leven van alledag. Of zoals Abraham Kuyper, een van de voormannen van het neocalvinisme, het verwoordde (een uitspraak die in het vierde artikel van Jos Douma over Pro Rege naar voren komt): ‘Geen duimbreed is er op heel ‘t erf van ons menschelijk leven, waarvan de Christus, die áller Souverein is, niet roept: “Mijn!”’ Dit verklaart trouwens het maatschappelijk activisme van de gereformeerden uit de vorige eeuw, waarbij de synodaal gereformeerden overigens weer een weg bewandelden waardoor velen het geloof en de kerk vaarwelzeiden. Terzijde gezegd: mooi hoe Douma in zijn artikel het thema ‘macht’ uit de bijbelstudie van Edwin Groot Karsijn verder uitdiept.
Dit alles opmerkend, blijft het lastig om het neocalvinisme direct in een paar woorden of zinnen te vatten. Dat blijkt ook wel vanuit de bijdrages in dit nummer. Johan Snel geeft daar in het eerste artikel al woorden aan, wanneer hij duidt wat het neocalvinisme voor Kuyper zelf was. Veelmeer nodigt dit nummer uit om zelf de werken van Kuyper of Herman Bavinck ter hand te nemen, waarbij recente hertalingen behulpzaam zijn.
Waar echter in ons eigen land hun werken op veel boekenplanken staan te verstoffen, zijn zij voor veel christenen in het buitenland een groeiende inspiratiebron. Meerdere kranten berichtten hierover in de laatste tijd. En niet voor niets schrijven internationale studenten in Nederland de laatste jaren geregeld een masterthesis gelinkt aan het neocalvinisme. In het tweede (naar het Nederlands vertaalde) artikel geeft Matthew Kaemingk zes redenen voor de groeiende populariteit van het neocalvinisme over onze landsgrenzen heen. Maar dat het neocalvinisme ook zeggingskracht heeft in Nederland vandaag de dag, betoogt Marinus de Jong in het derde artikel. Hij stipt de terreinen van onderwijs en politiek, apologetiek en wetenschap en kerk en wereld aan, waarop het neocalvinisme Gods heil wil concretiseren. En wat betreft het terrein van de wetenschap wijdt Koert van Bekkum in het vijfde en laatste artikel verder uit over de neocalvinistische omgang met de Bijbel.
Ten slotte gaan zowel Wim Dekker in de Laatst geboekt als Gerard den Hertog in de Kroniek in op de actualiteit rondom Gaza en Israël. Boeiend én genuanceerd.

D. Maassen van den Brink is predikant van de Hervormde Gemeente Well-Ammerzoden en eindredacteur van Kontekstueel.
Mailadres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.